Geschiedenis

Concentratiekamp Neuengamme lag bij Hamburg, Duitsland, en werd in december 1938 opgericht als een subkamp van Sachsenhausen. In juni 1940 werd het een zelfstandig hoofdkamp van de SS. Het kamp diende voornamelijk als werkkamp waar gevangenen onder erbarmelijke omstandigheden dwangarbeid verrichtten, onder meer in een baksteenfabriek en voor de Duitse oorlogsindustrie. In totaal waren er meer dan 85.000 gevangenen afkomstig uit meer dan 28 landen.

De meeste gevangenen waren politieke tegenstanders van het naziregime, verzetsstrijders, Sovjet-krijgsgevangenen, Joden, Roma, homoseksuelen en anderen die als “ongewenst” werden beschouwd. De leefomstandigheden waren extreem slecht: honger, ziekte, mishandeling en zware arbeid eisten tienduizenden levens. Neuengamme had meer dan 90 subkampen verspreid over Noord-Duitsland, waar gevangenen eveneens werden ingezet voor werk in fabrieken, scheepswerven, het bouwen van bunkers en werken aan verdedigingswerken waaronder de Friesenwall.

In april 1945 begon de evacuatie van het kamp toen geallieerde troepen naderden. Duizenden gevangenen werden tijdens dodenmarsen of transporten vermoord. Rond 20 april 1945 werden de overgebleven gevangenen op schepen in de Lübecker Bocht gezet, die kort daarna door de Britten werden gebombardeerd, in de veronderstelling dat het vijandelijke doelen waren. Hierbij kwamen duizenden om het leven.

Neuengamme werd op 2 mei 1945 door Britse troepen leeg aangetroffen. Het kamp was toen al volledig geëvacueerd. Na de oorlog werden sommige kampbeulen berecht, maar veel daders ontkwamen aan vervolging. Het kampterrein werd lange tijd door het Britse leger gebruikt als gevangenis, waardoor herdenking pas laat op gang kwam. Sinds de jaren ’80 is Neuengamme ontwikkeld tot een belangrijke gedenkplaats en museum. Het herinnert aan de gruweldaden van het naziregime en eert de slachtoffers.

Meer dan 42.000 mensen overleefden het kamp niet. Neuengamme is vandaag de dag een van de grootste herinneringscentra in Duitsland en speelt een belangrijke rol in educatie over Holocaust en mensenrechten.