Gesproken woord telt.

Toespraak Dachau Herdenking 20 april 2024

Dames en Heren,

In de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog waren in diverse landen journalisten, burgers, studenten, politici en ambtenaren die waarschuwden tegen het nazisme van Hitler en het fascisme van Mussolini. Zij waarschuwden tegen het populisme, de polarisatie en nepnieuws. Ik weet dat er veel redenen zijn waarom WO2 uitbrak, maar het is ook dankzij naïviteit, het niet serieus nemen van deze waarschuwingen dat haat en onverdraagzaamheid konden doorwoekeren. Ook daarom moeten wij vandaag herdenken.

Populisten willen geen middenweg of compromis. Zij willen géén oplossing van de problemen waarvoor onze samenleving zich geplaatst ziet. Het is het klassieke verhaal van de zondebok schuldig aan alle problemen in de samenleving. Ze schetsen daarnaast een idyllisch plaatje via promotiefilmpjes met de boodschap dat ‘het beste’ voor Nederland nog moet komen: ‘Nederland voor de Nederlanders’ en met de zondebok wordt afgerekend.

Ik neem u graag mee naar 2039, over vijftien jaar, als het 100 jaar geleden is dat WO2 begon. Als we dan weer op deze plaats herdenken, hoe kijken we dan terug op de 15 jaar die ons nu voorliggen? Hebben wij de polarisatie, het populisme en al dat giftige nepnieuws een halt toegeroepen? Zijn er, straks terugkijkend, genoeg mensen geweest die in de komende 15 jaar de rechtstaat succesvol hebben beschermd en de leugens van populisten hebben ontmaskerd?

Als ik, tot slot, terugkijk vanuit het jaar 2039 dan hoop ik het volgende te kunnen zeggen: ik zie een hechte samenwerking en het samengaan van het Dachau Comité en de Stichting Vriendenkring Neuengamme. De eerste stappen zijn gezet. Ook andere organisaties zijn inmiddels bij ons aangesloten. Ik zie een aanwas van mensen die ons helpen om het populisme, racisme en fascisme een halt toe te roepen. Jongeren staan niet meer machteloos tegenover de grote uitdagingen van deze tijd. De internationale rechtsorde heeft Ruslands agressie overleefd, Oekraïne heeft haar territoriale integriteit behouden, oorlogsmisdadigers zijn vervolgd. De houding van onverschilligheid en het normaliseren van haat zijn verdwenen.

Dan is de conclusie dat wij in Nederland, in Europa en daarbuiten de morele integriteit hebben gevonden waardoor het huidige slopende populisme, de bitterheid van polarisatie, het valse fake-news zich niet definitief in ons hart hebben genesteld.

De tirannie die ons hart dreigde te doorwonden is verdreven.

Dank u.